Schemat opuszczenie / niestabilność więzi

Jednym z wczesnych nieadaptacyjnych schematów z grupy odrzucenie i utrata relacji jest schemat opuszczenie/niestabilność więzi. Jest schematem bezwarunkowym (pierwotnym), czyli takim, który kształtuje się jako jeden z pierwszych schematów we wczesnych latach życia w odpowiedzi na nasze doświadczenia, również te relacyjne. Schemat ten często stanowi podwaliny dla kolejnych schematów (warunkowych-wtórnych), o których będę pisać wkrótce.

O czym jest ten schemat i jak się kształtuje?

Osoba, która nosi w sobie  schemat opuszczenia i niestabilności więzi ma poczucie, że ważne i bliskie osoby nie są w stanie zapewnić jej wystarczającego wsparcia emocjonalnego, bliskości, bezpieczeństwa i stabilności. Te same osoby postrzega jako takie, na których nie można polegać – są one dla niej niestabilne i nieprzewidywalne i/lub są obecne raz na jakiś czas, często znikają.

Doświadczeniami, które mogą budować taki schemat jest np. nieobecność rodziców lub niestabilna obecność. Może być  powodowana wielotygodniowymi  wyjazdami do pracy i rozłąką, ale też tym np. tym, że rodzic mający własne problemy (uzależnienie, problemy zdrowotne i emocjonalne) po prostu znika na kilka dni, a później wraca – dziecko nie wie kiedy rodzic zniknie, ani kiedy wróci.

Innymi doświadczeniami wpływającymi na kształtowanie tego schematu może być np. utrata bliskiej osoby lub wielu osób w wyniku śmierci, utrata z powodu zerwania relacji, odrzucenia lub wyjazdu.

Tym co również może przyczyniać się do powstawania schematu może być nieprzewidywalność w dostępie do wsparcia.  Dziecko nie wie kiedy może liczyć na obecność i wsparcie  – czasami to wsparcie otrzyma, ale czasami nie. Rodzic czy opiekun raz jest dostępny emocjonalnie, czuły, troskliwy, a raz nie lub wręcz przeciwnie – staje się wycofany, chłodny, szorstki w kontakcie.

Osoby z tym schematem przeżywają silny lęk przed opuszczeniem, odrzuceniem, porzuceniem. Boją się utracić relacje i bólu związanego ze stratą.

Przykładowe myśli, które są związane z aktywacją schematu mogą brzmieć: „nie będzie mnie chciał(a)”, „nikt mnie nie chce”, „zostawi mnie”. W umyśle mogą pojawiać się również wyobrażenia porzucenia, odtrącania, cierpienia spowodowanego utratą relacji.

Ten schemat może dotyczyć Ciebie, jeśli w powtarzający się sposób:

• Unikasz wchodzenia w bliskie relacje z obawy przez utratą tej relacji i cierpieniem z tym związanym.
• Bywasz zazdrosny/zazdrosna o inne osoby w życiu partnera/partnerki – postrzegasz te osoby jako zagrożenie dla Waszej relacji.
• Wkładasz wysiłki w to, by nie utracić relacji, nawet, gdy nie ma zagrożenia rozpadu tej relacji.
• Boisz się, że partner/partnerka zniknie z Twojego życia (z różnych powodów).
• Jesteś czujny/ czujna na reakcje innych – dostrzegasz w nich sygnały świadczące o porzuceniu.
• Po bardziej stanowczej wymianie zdań czujesz lęk, ze to może być koniec relacji.

Kiedy nie chcesz cierpieć – bronisz się przed schematem.

Aktywowanie schematu powoduje u nas ból, dlatego każdy z nas wykształca sposób na radzenie sobie ze schematem. O sposobach radzenia sobie poczytasz w osobnym wpisie, powstanie wkrótce.

Nadkompensacja schematu

Przykład: Janek jest zazdrosny o swoją partnerkę, kontroluje ją i regularnie urządza awantury, gdy tylko zauważy w zachowaniu Kasi coś, co odbiera jako oddalenie. Oczekuje dowodów na to, że Kasia go chce i kocha.

*Nadkompensacja polega na próbie ukrycia poczucia zgodnego z treścią schematu przez demonstrowanie przeciwnych cech.

Podporządkowanie schematowi:

Przykład: Ania wybiera partnerów, którzy ją opuszczają i nie angażują się w związek. Wciąż się obawia, że kolejny partner ją porzuci, znosi upokorzenia i niewierność, żeby tylko nie stracić relacji.

*Podporządkowanie oznacza akceptację schematu i działanie zgodnie z jego negatywnymi założeniami.

Unikanie schematu

Przykład: Karol nie chce doświadczać bólu związanego z utratą relacji. Woli nie ryzykować, więc nie pozwala sobie na budowanie bliższej znajomości z kimkolwiek. Bezpieczniej jest mieć powierzchowne relacje.

Przykład 2. Marta odkłada datę ślubu, jest w związku od 7 lat, ale unika zobowiązań, które mogłyby bardziej “scementować” ich relację. Jednocześnie rozłąka z partnerem sprawia, że Marta czuje silny lęk – wtedy wypełnia swój dzień tak, by nie mieć czasu o tym myśleć.

*Unikanie oznacza odsuwanie się od sytuacji, które mogłyby wywołać bolesne emocje związane ze schematem.