Czuję się nieważna – czyli schemat deprywacji emocjonalnej.

W pracy psychoterapeutycznej, szczególnie w terapii schematu oraz psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT), często spotykamy się ze schematem deprywacji emocjonalnej. To wzorzec, który rozwija się najczęściej we wczesnych etapach życia, gdy podstawowe potrzeby emocjonalne – takie jak czułość, zrozumienie, czy poczucie bezpieczeństwa – nie zostały wystarczająco zaspokojone.

Osoba, która nosi w sobie ten schemat, może odczuwać głębokie przekonanie, że jej potrzeba wsparcia i uzyskania odpowiedniej uwagi, troski, opieki od innych nie zostanie w pełni spełniona.

Trzy obszary deprywacji emocjonalnej:

• Brak opieki – niedostatek ciepła, uwagi, obecności i troski.
• Brak empatii – brak wysłuchania, zrozumienia i przestrzeni do dzielenia się emocjami.
• Brak ochrony – brak wsparcia, przewodnictwa i poczucia, że można się oprzeć na innych.

Ten schemat może dotyczyć Ciebie, jeśli:

• Masz trudność w rozpoznawaniu swoich potrzeb.
• Nie mówisz o nich, a gdy pozostają niespełnione, czujesz rozczarowanie i poczucie krzywdy.
• Rzadko dzielisz się swoimi uczuciami lub unikasz zwierzeń.
• Masz poczucie, że inni Cię nie rozumieją.
• Czujesz, że ludzie wokół Ciebie nie okazują Ci wystarczającej troski.
• Nie potrafisz przyjąć opieki od innych, bo kojarzy Ci się to ze słabością.
• Oczekujesz od bliskich coraz więcej, pragnąc, by dali Ci dowód, że jesteś ważny/a.
• Często czujesz, że brakuje Ci miłości – tej głębokiej, wystarczającej.

Strategie radzenia sobie ze schematem

W terapii schematu mówimy o trzech głównych sposobach reagowania na aktywację schematu deprywacji emocjonalnej: nadkompensacji, podporządkowaniu i unikaniu.

Nadkompensacja

Przykład: Agata często czuje, że inni nie poświęcają jej wystarczająco dużo uwagi. Kiedy ktoś jej odmawia, reaguje niezadowoleniem, naciskiem, a czasem roszczeniowością – zwłaszcza wobec bliskich. W ten sposób próbuje zrekompensować głęboko ukryte poczucie braku miłości i troski.

Nadkompensacja polega na demonstrowaniu zachowań przeciwnych do odczuwanego braku – by ochronić się przed bólem emocjonalnym.

Podporządkowanie

Przykład: Marta rzadko mówi o tym, co czuje. Uważa, że nikt jej nie zrozumie, dlatego nie prosi o wsparcie. Z czasem coraz bardziej izoluje się emocjonalnie, a jej poczucie bycia nieważną tylko się pogłębia.

Podporządkowanie oznacza akceptację schematu i działanie w zgodzie z jego ograniczającymi przekonaniami.

Unikanie

Przykład: Karolina nie zbliża się do ludzi, bo nie wierzy, że ktokolwiek może dać jej prawdziwe zrozumienie i bliskość. Woli unikać relacji, niż znów doświadczyć rozczarowania. Gdy ktoś próbuje się do niej zbliżyć – wycofuje się.Unikanie to strategia, która chroni przed bólem, ale jednocześnie utrwala samotność i poczucie braku więzi.

Co można zrobić z tym schematem?

W psychoterapii, szczególnie w nurcie terapii schematu oraz psychoterapii CBT, pracujemy nad tym, by zrozumieć źródła schematu i nauczyć się w nowy sposób zaspokajać potrzeby emocjonalne. Proces ten często prowadzi do głębokiej zmiany. Dzięki zmianie możliwe jest np. większe doświadczanie poczucia ważności siebie, większej otwartości na bliskość i zdolność do przyjmowania troski od innych.

Jeśli chcesz popracować samodzielnie nad osłabieniem tego schematu, możesz przede wszystkim zwracać uwagę na to czego potrzebujesz. Czasami właśnie odkrycie i uświadomienie sobie swoich potrzeb jest pierwszym krokiem do przełamania tego przykrego wzorca. W kolejnych krokach, gdy już zauważysz czego potrzebujesz – zacznij stopniowo działać zgodnie z tymi potrzebami. Czasami może być to np. przeczytanie książki, którą lubisz, a nie takiej którą wypada przeczytać. Serio, takie rzeczy liczą się i to bardzo!

Jeśli czujesz, że opis schematu deprywacji emocjonalnej jest Ci bliski psychoterapia w nurcie terapii schematu może być dla Ciebie pomocnym krokiem. Innym nurtem, który również może być wsparciem w przełamywaniu tego schematu jest psychoterapia CBT.